Ruh sağlığı açısından, bir kriz zorunlu olarak travmatik bir duruma veya olaya değil, bir kişinin bir olaya tepki göstermesine e işaret eder. Bir kişi bir olaydan derinden etkilenebilirken, başka bir kişi çok az hastalığa yakalanır ya da kişi de hiç kötü etki yaratmaz. Çince’nin kriz kelimesi, bir krizin bileşenlerinin mükemmel bir tasvirini sunar. Çince’de kriz kelimesi tehlike ve fırsat karakterleri ile birlikte anılır.
Bir kriz bir engel, travma veya tehdit sunar, ancak aynı zamanda büyüme ya da düşüş için de bir fırsat sunar.
Farklı Tanımlar
Farklı uzmanlar bir krizi nasıl tanımlar? Bir dizi farklı yaklaşım ve tanım vardır. Birçoğu, bir kişinin olayın kendisinden ziyade olayla nasıl başa çıktığına odaklanır.
- “İnsanlar önemli yaşam hedefleri ve bir süredir geleneksel problem çözme yöntemlerini kullanarak çözülemeyen bir engelle karşı karşıya kaldıklarında kriz halindedir.” (Caplan, 1961)
- “… Düzensizlik, umutsuzluk, üzüntü, karışıklık ve panik ile sonuçlanan geleneksel problem çözme yaklaşımının başarısızlığında dengede bir rahatsızlık.” (Lillibridge ve Klukken, 1978)
- “… Kriz, bir olayın veya durumun kişinin mevcut kaynaklarını ve baş etme mekanizmalarını aşan dayanılmaz bir zorluk olarak algılanması veya deneyimlenmesidir.” (James ve Gilliland, 2001)
Kriz Türleri
Bir krizi genellikle trafik kazası, doğal afet veya başka bir felaket olayı gibi beklenmedik bir felaket olarak düşünüyoruz. Bununla birlikte, krizler büyük ölçüde tip ve ciddiyete göre değişebilir.
Birkaç farklı kriz türü şunları içerir:
Gelişim krizleri, yaşamın çeşitli dönemlerinde büyüme ve gelişme sürecinin bir parçası olarak ortaya çıkar. Bazen bir kriz, Erikson’un psikososyal gelişim aşamalarında açıklanan krizler gibi yaşam döngüsünün öngörülebilir bir parçasıdır.
Kazalar ve doğal afetler gibi durumsal krizler ani ve beklenmediktir. Bir trafik kazasına girmek, bir sel veya deprem yaşamak veya bir suçun kurbanı olmak sadece birkaç durumsal krizdir.
Varoluşsal krizler yaşam amacı, yön ve maneviyat gibi şeylerle ilgili iç çatışmalardır. Orta yaş krizi, genellikle varoluşsal kaygıya dayanan bir krize örnektir.
Bir kriz bazen, işini kaybetmesi, boşanması veya bir tür kazaya karışması gibi oldukça açık olabilir. Diğer durumlarda, kişisel bir kriz daha az belirgin olabilir, ancak yine de davranış ve ruh halinde dramatik değişikliklere yol açabilir.
Kriz Belirtileri
Akıl sağlığı krizinin yaygın belirtileri şunları içerir:
- Uyku alışkanlıklarında dramatik değişimler
- Ani ruh hali değişiklikleri
- Normal faaliyetlerden çekilme
- Okulda veya işyerinde düşük performans
- Kişisel hijyenin ihmal edilmesi
- Kilo değişiklikleri
Bir Kriz Sırasında Ne Yapmalı?
Bir krizle başa çıkıyorsanız, duygusal veya durumsal olsun, hayatınızın bu zor döneminde psikolojik ve fiziksel refahınızı sağlamak için yapabileceğiniz şeyler vardır.
Öncelik. Şu anda neyin önemli olduğuna odaklanın. Bu, kendinizi güvensiz bir durumdan çıkarmak veya sadece temel konulara odaklanmak anlamına gelebilir, böylece her gün başa çıkabilirsiniz. Karşılaştığınız problemle başa çıkabilmek için çok fazla almaktan kaçının ve enerjinizi koruyun.
Yardım bulmak. Bir kriz sırasında arkadaşlarınıza, ailenize ve sevdiklerinize yaslanmak önemlidir, ancak ihtiyacınız varsa profesyonel yardım almalısınız. Ne ile uğraştığınız hakkında doktorunuzla konuşmayı düşünün. Doktorunuz size yardımcı olabilir veya sizi toplumdaki kaynaklara yönlendirebilir veya yardımcı olabilecek bir akıl sağlığı uzmanı önerebilir. Kriz merkezleri ve destek grupları gibi topluluk kaynakları da yardım sağlayabilir.
Kendinize iyi bakın. İster diğer insanlardan yükünüzü paylaşmalarını isteyin, ister meditasyon veya derin nefes alma gibi stres yönetimi tekniklerini kullanın, stresinizi azaltmanın yollarını arayın. Her biri sağlıklı bir diyet olan iyi bir öz bakım uygulayın ve her gece bol miktarda uyumaya çalışın.
İnsanların Krizle Başa Çıkmalarına Nasıl Yardım Edilir?
Bir arkadaşınız veya sevdiğiniz bir kişi duygusal veya durumsal bir krizden geçiyorsa, pratik ve psikolojik destek sunmak için yapabileceğiniz şeyler vardır.
Dinlemek
Destekleyici olmak ve arkadaşınızın düşüncelerini, korkularını, kederlerini veya endişelerini dinlemek önemlidir. Yargılayıcı, hatta koruyucu olarak ortaya çıkabilecek basit çözümler sunmadan destek ve cesaret vermeye odaklanın. Arkadaşınızın size nasıl hissettiklerini söylemesine izin verin ve onlar için orada olduğunuzu bildirin.
Pratik İhtiyaçlara Yardım
Bir kriz sırasında enstrümantal destek kritik olabilir. Ev işleri, bakkal alışverişi, yemek pişirme veya ayak işleri gibi günlük işlere yardımcı olmak, bir krizle başa çıkarken arkadaşınızın yükünü ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir.
Arkadaşınızı Profesyonel Destek Aramaya Teşvik Edin
Arkadaşınız veya sevdiğiniz kişi mücadele ediyorsa, ek destek ve tavsiye için bir akıl sağlığı uzmanına ulaşmalarını teşvik edin. Bir terapist aramasına yardımcı olabilir veya hatta randevularına götürmeyi teklif edebilirsiniz.
Kısa süreli kriz danışmanlığı, bir kişi ezici veya travmatik bir şeyle başa çıktığında yardımcı olabilir. Kriz danışmanlığının amacı, bir krizle uğraşan bireyin mevcut durumu ile ilgilenmektir. Strese veya travmaya kronik maruziyet akıl hastalığına yol açabilir. Kriz danışmanları, müşterilerin mevcut stres faktörleri ve travma ile başa çıkmalarına yardımcı olabilecek beceri ve bilgiye sahiptir.
Kriz danışmanlığı psikoterapi sağlamayı amaçlamaz, bunun yerine müşterilerin yardım, destek, kaynak ve istikrar kazanmasına yardımcı olmak için kısa vadeli müdahale sunmayı amaçlamaktadır.
