Enneagram, insan kişiliğini kendi içinde birbirine bağlı bir dizi alt kişilik türleri ile tanımlayan bir sistemdir. Bu sistem manevi alanlar ve çeşitli iş alanları arasında oldukça popülerleşmektedir. Fakat geçmişten günümüze kadar bu sistemin kullanımı üzerine az sayıda araştırma mevcuttur.
Gelin, Enneagram kişilik sistemini yakından tanıyalım:
Enneagram sistemi dokuz köşeli bir şemadan oluşmaktadır ve her bir köşe bir kişilik çeşidini yansıtmaktadır. Enneagram şekli veya şeması üç unsurdan oluşmaktadır: Şemanın çerçevesini oluşturan daire, dairenin içindeki üçgen ve düzensiz bir altıgen.
Bu tanım size karışık gelmiş olabilir, aslında Enneagram görünüşte dokuz farklı kişilik özelliğini yansıtmaktadır. Enneagram şemasını karışıklaştıran, bu kişilik özelliklerinin bünyesinde olan 27 alt çeşidin yanı sıra eylem, duygu ve düşünceye odaklanan üç ana “merkez” içerir.
Enneagram Şemalarını Nasıl Anlayabilirsiniz?
Aslında, Enneagram şemalarını anlamak oldukça kolaydır. Dokuz kişilik türünün her biri, bir dizi baskın davranış, motivasyon ve korkular ile nitelendirilmektedir. Bu sistemin amacı, güçlü yönlerinizden en iyi şekilde faydalanarak zayıf yönlerinizi en etkili şekilde tanımlayabilmeniz için kişiliğinizi daha iyi anlamanızı sağlamaktır.
Görüldüğü gibi Enneagram şemaları, her bir dokuz köşenin temsil ettiği temel kişilik türünden ve bu kişilik türünün içinde yer alan 27 alt komşu kişilik türlerini içermektedir. Şimdi bu kişilik türlerini yakından tanıyacağız.
Temel Kişilik Türü
Enneagram sistemine göre insanlar, çevre faktörü ve deneyimlerle şekillenebilen baskın bir kişilik türü ile doğar. Bu iki faktör de birbirini etkileme potansiyeline sahiptir. Doğuştan gelen özellikler ve kişilik özellikleri, insanın sahip olduğu tecrübelere nasıl bir tepki vereceğini belirlerken çevre faktörü de kişilik özelliklerinin oluşum ve ifade edilmesinde rol oynar.
Komşu Kişilik Türleri
Enneagram sistemi, hiç kimsenin yalnızca tek bir kişilik türünü barındırmadığını da savunmaktadır. Bunun yerine; kişiliği, temel kişilik türünün yanı sıra “kanatlar” olarak bilinen en az bir veya iki komşu kişilik türünün karışımı olarak ele alır. Komşu kişilik türleri genel kişiliği etkileyebilir, fakat kişinin temel kişilik türünü değiştirmemektedir.
Enneagram teorisine göre, insanlar bir temel kişilik tipinden diğerine geçmezler. Ancak, kişiliğin tüm unsurları her zaman ifade edilmez; insanlar her zaman sağlıkları ve alışkanlıkları gibi faktörlere bağlı olarak temel kişilik türlerinde dalgalanma yaşarlar.
Sizler diğer türlerin özelliklerini barındırabilirsiniz, fakat Enneagram sistemi baskın kişilik türünüzün en önemli tür olduğunu öne sürmektedir.
Katılımcılar bir Enneagram testine tabi tutulduktan sonra, hangi temel kişilik türünün kendilerini en iyi şekilde tanımladığını öğrenirler. Ayrıca, teste dayalı olarak katılımcılar genel kişilik türlerine de katkıda bulunan bir veya iki ek kişilik türlerini keşfedebilirler.
Aşağıdaki listede Enneagram sisteminde bahsedilen tüm kişilik türleri yer almaktadır, dokuz kişilik türünün her biri hem kendi numaraları hem de kendi adları ile bilinmektedir ve her birinin olası bir takım güçlü ve zayıf yönleri vardır.
- Yenilikçi
- Yüksek derece prensipli.
- Yargılayıcı ve uzlaşmaz olabilir.
- Mükemmeliyetçi, ehemmiyetli ve öz denetimli.
- Doğruluk için çabalar.
- Yozlaşmadan korkar.
- Eylemlerini gerçekleştirirken güçlü bir “doğru” ve “yanlış” algısına sahiptir.
- Yardımsever
- Cömert ve insanları memnun eden.
- Sevilmek için yüksek bir arzuya sahip olan, bazen başkalarını mutlu etmek için kendi ihtiyaçlarını göz ardı eden.
- İlişkilerine çok fazla enerji katan. (bazen muhtaçlıktan doğduğu yorumlanır)
- Özgün.
- İyi bir dinleyici.
- İhtiyaçlarını göz ardı etmeye eğilimli.
- Başarılı
- Başarılı, kolay uyum sağlayan ve çalışkan.
- Bazen beklenilenden daha başarılı ve işkolik olabilir.
- Mükemmele yönlenmiş.
- Görüntü bilincine sahip.
- Kolay uyum sağlayan.
- Duygulardan çok başarı odaklı, fakat iletişimde başarılı.
- Bireyci
- Yaratıcı, ileri görüşlü ve yüksek derecede dışavurumcu.
- Bazen bencil.
- Güçlü bir kimlik duygusu.
- Bazen kaprisli veya bencil olabilen.
- Araştırmacı
- Yenilikçi ve yüksek derecede algılayan
- Akıllı ve mantıklı, derin düşünmeyi seven
- Sessiz ve düşünceli
- Tarafsız ve mantıksal
- Bağımsız, duygusal değil
- Sadık
- Sorumluluk sahibi ve adanmış olmaya eğilimli
- Uzun ömürlü ilişkilere sahip
- Güvenilir ve sadakatli
- Endişelenmeye ve olumsuzluklar üzerinde durmaya meyilli
- Meraklı
- Doğal, eğlenceyi seven ve çok yönlü
- Dışa dönük (Sosyaldir ve yeni insanlarla tanışmayı sever)
- Yüksek derecede maceracı ve her zaman eğlence peşinde
- Dikkati kolayca dağılan ve odanlanamayan
- Hızlı düşünür
- Olumlu bir tutumu sürdürmede başarılı
- Meydan Okuyan
- Cesur, hükmedici ve zıtlaşan
- Kararlı ve kendine güvenen
- Genellikle liderlik vasfında başarılı
- Bazen otoriter ve agresif olarak görülebilen
- Açık sözlü ve eylem odaklı
- Barışçıl
- Uyuşan ve rahat
- Alçakgönüllü ve kanaatkar
- Mümkün olduğunca anlaşmazlıktan kaçınan
- Gruplarda uyumu teşvik eden
- Anlaşmazlıkları sevmeyen
- Sırf barışı sağlamak için kendi istek ve ihtiyaçlarını göz ardı eden
Enneagram Şemalarının Kullanımı
Enneagram sistemi, insanları bu dokuz farklı türe ayırarak işler. Amaç, yalnızca bireyin kendi kişiliği hakkında fikir vermek değil, aynı zamanda diğer insanlarla nasıl daha iyi ilişki kurabileceğine dair değerli bilgiler sağlamaktır.
Olası Uygulamalar
- Kişisel büyüme ve gelişim
- Kişilerarası iletişim, takım kurma ve liderlik gelişimi
- İş yerinde ve hayatın diğer alanlarında başarılı ilişkiler kurmak
Bu teori, kullanımını geçerli kılmak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duymaktadır; fakat bu teori aynı zamanda daha iyi ilişkiler kurmak için bir araç olarak popülerlik kazanmıştır. Bu sistem aracılığıyla insanlar, bireysel güçlü ve zayıf yönlerinin iç yüzünü kavrayarak paydaşlarıyla daha iyi ilişki ve iletişim kurmanın yollarını arayabilirler.
Enneagram şemaları ayrıca, çalışan motivasyonunu ve üretkenliğini artırmaya yardımcı olmak için bazen endüstriyel-örgütsel psikoloji alanında da kullanılmaktadır. İşletmeler de çalışanlarının grup dinamiklerini ve kişilerarası iletişimi daha iyi anlamalarına yardımcı olmak için bu testten yararlanmaktadır.
Enneagram testleri sosyal medyada da insanların sonuçları hakkında daha fazla bilgi paylaşıp güçlü ve zayıf yönlerini keşfetmeleriyle popüler hale gelmiştir.
Enneagram’ın Etkisi
Eleştirmenler sistemin bilimsel olarak geçerli araştırmalardan çok, yarı mistik antik felsefeye dayandığına dikkat çekerken Enneagram’ın bir kişilik aracı olarak kullanımına dair bazı kanıtlar vardır:
- Journal of Adult Development (Yetişkin Gelişimi) dergisinde yayınlanan bir çalışma, Enneagram eğitim programına katılan katılımcıların ego gelişimi ve kişisel gelişimde gelişmeler gösterdiğini ortaya koydu.
- Saville ve Holdsworth araştırmacıları tarafından 2004 yılında yürütülen bir yıl süren bir araştırma, Enneagram’ın Myers-Briggs Tip Göstergesi (MBTI) ve Beş Büyük Faktör Kişilik Ölçeği dahil olmak üzere diğer iyi bilinen ve daha çok kabul gören teorilerle karşılaştırılabilir olduğunu buldu.
- Contemporary Family Therapy (Çağdaş Aile Terapisi) dergisinde yayınlanan bir vaka çalışması , Enneagram’ın danışma bağlamında yararlı bir araç olabileceğini, terapiyi kolaylaştırmaya ve danışmanlık ilişkisinde farkındalığı artırmaya yardımcı olabileceğini öne sürdü.
Enneagram Sonuçlarını Kullanmak İçin Bazı İpuçları
Enneagram testleri, kısmen çevrimiçi kişilik testlerinin artan popülaritesi sayesinde son yıllarda daha iyi tanınır hale geldi. Enneagram’ın güçlü yönlerin yanı sıra hataları ve zayıflıkları da ele alması, genellikle kendi kendini analiz etme ve kendini geliştirme için bir araç olarak düşünülmesine sebep olmaktadır. Bu alanları tanıyarak insanlar daha fazla öz farkındalık kazanmaya ve daha fazla kendini gerçekleştirmeye doğru yönelebilirler.
Bu testleri uygularken hatırlamanız gereken birkaç önemli şey var:
- Kişilik karmaşıktır ve basit bir çevrimiçi test; kişiliğiniz, motivasyonlarınız, davranışlarınız, güçlü yönleriniz ve zayıf yönleriniz hakkında size her şeyi anlatmak için yeterli değildir.
- Bu tür testler eğlenceli ve ilginç olabilir, ancak test sonuçlarınızı çok ciddiye almamaya dikkat edin.
- Bu tür bir test, kendi kişiliğinizin içyüzü hakkında fikir edinmenin bir yolu olabilir ve daha fazla kişisel içgörü ve öz farkındalık kazanmak için bir başlangıç noktası olabilir.
Dikkat! Tuzak Olabilir.
Bir Enneagram testine girerken veya kişilik türünüz hakkında daha fazlasını okurken dikkat etmeniz gereken birkaç tuzak vardır:
- Enneagram bazı alanlarda popülerlik kazanmıştır, ancak aynı zamanda bilimsel olmadığı için eleştirilmiştir. Enneagram testleri genellikle aşırı derecede belirsiz ve bilimsel olarak test edilmesi zor olarak tanımlanır.
- Tip tanımları çok genel olduğu için eleştirilmektedir, neredeyse Barnum etkisi tarzı olan ifadeler bazen deneysel olarak test edilmiş kişilik tanımlarından ziyade yıldız falları gibi gözükmektedir.
- Sistemin nasıl çalıştığı konusunda herkes hemfikir değildir. Bazı Enneagram teorisyenleri, kişiliğin bir baskın kişilik tipinden ve bir bitişik kanattan oluştuğuna inanırken diğer teorisyenler iki kanat olduğunu iddia etmektedir. Resmi Enneagram sitesi, bunun daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyan bir alan olduğunu öne sürmektedir.
Enneagram’ın herhangi bir türün diğerinden daha iyi veya daha cazip olduğunu öne sürmediğini hatırlamak da önemlidir. Her bir türle ilişkili özelliklerin bir yardım veya engel olarak görülüp görülmediği, bireye ve bireyin kültürüne bağlıdır.
Geçmişten Günümüze Enneagram
Enneagram’ın kökenleri halen birer sırdır. Kesin tarihi tartışmalı olsa da, geçmişi Antik Yunan zamanına kadar uzanıyor olabilir. İslamiyet, Hıristiyanlık, Yahudilik, Budizm ve Hinduizm unsurları dahil olmak üzere bir dizi farklı manevi geleneğin bir sentezidir.
George Ivanovich Gurdjieff adlı bir filozof ve mistik, Enneagram figürünü kişilik tiplerini kategorize etmek için kullanmasa da dünyanın dikkatine sunmakla tanınır. İnsan potansiyeli ve kendini geliştirme okulunun kurucusu olan Oscar Ichazo, Enneagram diyagramındaki dokuz pozisyonun her birine farklı kişilik tipleri atadı.
Daha sonra psikiyatrist Claudio Naranjo, dokuz kişilik türünü psikolojik açıdan genişletmek için teoriyi genişletti.
