Çocuğa yönelik ihmal, ebeveynlerin veya çocuğa bakmakla yükümlü olan yetişkinlerin; çocuğun yiyecek, barınma, tıbbi bakım, ekonomik ve eğitimsel destek, ilgi gibi temel ihtiyaçlarını karşılamaması, bakım yükümlülüklerini yerine getirmemesidir.
Çocuğa yönelik istismar ise çocuğa erişkin tarafından yöneltilen, toplumsal normlara göre uygunsuz ya da hasar verici olarak nitelendirilen, çocuğun gelişimini engelleyen eylemlerin tümüdür. Bu eylem ya da eylemsizliklerin sonucu olarak çocuğun fiziksel, ruhsal, cinsel ya da sosyal açıdan zarar görmesi, sağlık ve güvenliğinin tehlikeye girmesi söz konusudur.
İstismar dünyanın birçok yerinde görülen bir durumdur. Özellikle küçük yaştaki savunmasız çocuklarda ihmal ve istismar daha çok görülmektedir. İstismar türlerine ayırırsak; fiziksel istismar, çocuğun sağlığına ve gelişimine zarar verecek orantısız fiziksel güç kullanılmasıdır. Fiziksel istismara uğrayan çocuklarda uyum sorunları, yoğun korkulu davranış ve hareketler, başarısızlık sorunları ve saldırgan davranışlar gibi problemler görülebilmektedir. Bir diğer istismar türü ise çoğu kez fark edilmeden yapılan ama en yaygın olan duygusal istismar; çocuğa bakmakla sorumlu olan bireylerin çocuk üzerinde olumsuz etkiler bırakacak davranışlarda bulunması, ilgi ve sevdiğinden çocuğu mahrum etmesidir ve tespit edilmesi en zor istismar türüdür. Duygusal istismara uğrayan çocuklarda düşük benlik algısı, değersizlik inancı, güvensizlik ve sosyal içe çekilme davranışları görülmektedir.
Bir diğer istismar türü ise cinsel istismardır. Cinsel istismar, çocuğun cinsel gelişimine gerekli özenin gösterilmemesi şeklinde görülmektedir. Aynı zamanda ebeveynlerin ya da bakım veren kişilerin kendi cinsel isteklerini tatmin etmek için çocuğu kullanması, çocuk üzerinde güç kullanarak, çocuğu korkutarak, tehdit ederek, kandırarak veya ikna ederek çocukla cinsel yakınlık kurmaya çaba göstermesi ve cinsel haz almasıdır. Fiziksel temas içermeyen cinsel içerikli konuşma, teşhircilik, röntgencilik, çocuğa cinsel içerikli film vb. gösterme/izletme, cinsel ilişkiye tanık olmaya zorlama, çocukla cinsel ilişki kurma, çocuğa zorla dokunma, çocuğun dokunması için zorlama, çocuğa sürtünme, çocuğu pornografik yayınlarda kullanma, çocuğu fuhuşa zorlama cinsel istismar örnekleridir. Cinsel istismar bireylerde en çok olumsuz durum oluşturan istismar türüdür.
Bu istismar durumlarını engellemek ve farkında olabilmek için dikkat edilmesi gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Duygularının farkında olmak
Çocuklar duygularını bilmeli ve duygularını yaşamaları için izin verilmeli. Çocuk üzgün ise istediği kadar bu duygusunu yaşamasına ve paylaşmasına izin verilmeli ya da mutlu ise de bu duyguyu istediği kadar yaşamalıdır. Çocuklar duygularını tanır ise duygularını yönetebilir ve kendisini kötü durumlardan duygularını yansıtarak koruyabilir.
Çocuğa mahremiyet eğitimi vermek
Çocuğa mahremiyet eğitimi vermek, çocukların önce kendi sınırlarını bilmesini sonra diğer insanların sınırına saygıyı öğrenmesi konusunda önemli bir eğitimdir. Çocuklara okul öncesi dönemden başlayarak özel bölgelerine yabancı kimsenin dokunmaması gerektiği ve özel bölgelerin nereler olduğu öğretilmeli, eğer dokunulmaya çalışılırsa “Hayır, dokunma” gibi tepkiler göstermesi gerektiği öğretilmelidir.
Çocuk ile ailenin iletişimi sağlıklı olmalı
Çocuk ve aile iletişimi çocuğun gelişimi açısından her dönemde önemlidir. Özellikle ergenlik döneminde aile ile çocuk iletişimi azalabilmektedir. Çocuk arkadaş çevresine daha çok yakınlaşmakta ve ailesinden uzaklaşabilmektedir. Bu gibi durumlarda ailenin çocuğuna ilgi göstermesi, yargılamadan iletişim kurabilmesi ve her problemin beraber çözülebileceğini çocuk ile paylaşmalıdır.
Çocuğun ihtiyaçları karşılanmalı
Çocukların her gelişim döneminde farklı ihtiyaçları olmaktadır. Çocuğun ihtiyaçları ailesi tarafından karşılanmayınca çocuk ihtiyaçlarını karşılayacak başka kişiler arayışına girmektedir. Bu yüzden çocukların ihtiyaçları yeterli düzeyde aileleri tarafından karşılanmalıdır.
Çocuğun soruları sabırla cevaplanmalı
Çocuklar özellikle küçük yaşlarda birçok merak ettikleri soru sorarlar. Aileler çocuğun her sorduğu soruyu sabırla ve doğru cevaplar vermelidir. Çocuk merakını gideremezse kendisi deneyimleyerek öğrenmek ister bunun sonucunda da yanlış şekilde öğrenebilir. Bu yüzden aileler çocuklarının doğru şekilde meraklarını giderebilmelidir.
Çocuğun özgüveni zedelenmemeli
Aileler çocuklarının her zaman en başarılı olmasını istemektedir. Fakat çocukları kıyaslamamak ve onları destelemek çok önemlidir. Çocuğun isteklerine saygı duyulmalı, çocuk gücün ailesinde olduğunu ve onlara bağlı olduğunu değil bağımsız olduğunu ve kararlarını verebileceğini bilmelidir. Bu şekilde Çocuk sorumluluk üstlenebilir, sosyal ilişkilerini daha sağlıklı kurabilir.
Çocuğun anlattığına inanılmalı
Çocuklar sanılanın aksine bu konularda yalan söylemez ya da hayal dünyalarından üretmezler. Özellikle cinsel istismar ile ilgili sizinle yaptığı paylaşımları dikkate almanız önemlidir. Çocuk yaşadıklarını sizinle paylaşırken ona şunları söyleyin: “Sana inanıyorum”, “Bana söylediğine çok memnun oldum”, “Bu senin hatan değil”, “İstismar doğru bir şey değil”. Çünkü çocuğun o esnada rahatlamaya ve güvende hissetmeye ihtiyacı vardır.
Böyle bir duruma tanık olduysanız
Bir çocuğun istismara maruz kaldığına tanık olmuş veya bunu duymuşsanız ya da mesleğiniz nedeniyle size başvurulmuşsa, öncelikle bunu kesinlikle ciddiye almalısınız. İstismarın durdurulması ve çocuğun korunması her birey için yasal bir zorunluluktur. Konuyla ilgili Alo 183 sosyal destek hattından ya da 155 polis ihbar hattından destek alabilirsiniz. Böyle bir şey başınıza geldiyse de konuyla ilgili hastanelerin Çocuk İzleme Merkezlerinden yardım alabilir veya bu konunun uzmanlarından profesyonel destek alabilirsiniz.
Tüm çocuklarımız için mutluluklarını doya doya yaşayabilecekleri, güvenli bir dünya ümit ediyorum.
