Aman dikkat !!! Unutmayalım ki 0-3 yaş arası dönemde çocuklar yalan kavramını tam olarak bilmezler. Çocukların yalan söyleme nedenlerine baktığımızda, yalanlarının altında gerçekleşmesini diledikleri istekleri yatar. Yalanları, bazen ailelerini memnun etmek bazen de olmasını diledikleri şeyleri oluyormuş gibi ifade etmek için kullanırlar.
3-6 yaş döneminde ise çocuklardaki hayal gücü muazzam ölçüde kuvvetlidir. Yaşadıklarını abartarak hikâyeleştirebilir; yatağının altında canavar gördüğünü söyleyebilir hatta oyuncaklarının konuştuğunu belirtebilirler. Hayal güçleri gelişmiş olduğu için ve gerçeklik duygusu henüz oluşmadığından hayallerle ilgili ifadeleri gerçek gibi anlatmaları normaldir. Hayal dünyası olmadan çocuk, çocukluğunu yaşayamaz ve kendini geliştiremez. Bu yaş grubundaki çocuklar için yapılması gereken en önemli şey; çocuğun anlattıklarını sessizce ve can kulağı ile dinlemektir. 6 yaş sonrasında söylenen yalanlar sıklığını koruyor ya da artıyorsa işte orada bir şeyler yolunda gitmiyor demektir!
Peki 6 yaş sonrasında söylenen yalanların nedenleri nelerdir?
Bir çocuk yalana başvuruyorsa altında yatan pek çok neden vardır. Haydi gelin bunları birlikte ele alalım:
- Özellikle baskıcı ve suçlayıcı bir aile ortamı varsa çocuk, davranışının sorumluluğunu almak yerine cezadan kaçmak için yalana başvurabilmektedir.
- Fiziksel şiddet gören, tehditlerin yoğun kullanıldığı bir ailede büyüyen çocuk, yaptığı herhangi bir yanlış ya da yerine getirmediği görevler ve buna karşı gelecek tepkilerden korktuğu için yalana başvurabilmektedir.
- Kendisini zayıf ve değersiz hisseden özgüveni düşük olan bir çocuk, güç kazanmak, bazen bir gruba mensup olmak adına yalanlar söyleyebilir. Örneğin; çok medyatik bir kişinin yeğeni olduğunu söylemek gibi. ‘’Acun ILICALI benim amcam ya!’
- Çocuklar, eğitimin başladığı annelerini, babalarını gözlemler ve onları örnek alırlar. Aile üyeleri yalan söyleyen çocukların yalan söyleme olasılıkları artmaktadır.
- Ailenin beklentilerini karşılamakta güçlük yaşayan bir çocuk, hele ki sevgiyi yalnızca ailesinin beklentilerini karşıladığında alabileceğini hissediyorsa yalana başvurabilmektedir. Örneğin; çocuk babasının sevgisini kazanmak için okulda en başarılı öğrenci olduğunu iddia edebilir.
- Yoksunluk yaşayan çocuklar sık sık yalana başvurmaktadır. Özel ilgi görmek, sevilmek, fark edilmek için geliştirilen stratejilerden birisi maalesef ki yalan söylemektir.
- Yaptıkları neticesinde aşırı tepki alan çocuklar, ceza almamak ve rencide edilmekten kaçınmak adına yalan başvurabilmektedir.
- Psikolojik şiddet gören çocukların yalan söyleme olasılıkları bir hayli fazladır.
- Duygularının tahrip edileceğinden endişe eden bir çocuk yalana başvurabilmektedir.
Bu durumda anne ve babalar çocuklarına nasıl davranmalı?
1)Öncelikle nedeni belirlenmeli!
Çocuğun ne tür yalanlar söylediği, ne için söylediği ve hangi koşullar altında yalan söylediğine dikkat etmekte fayda vardır. Yani önemli olan şey yalanı gerekli kılan temelde yatan davranışa değinmektir. Çocuğun neden yalan söylediği ılımlı bir yaklaşımla belirlenmelidir.
2)Çocuğunuza güvenin! Güven aşılayın!
Bir çocuğun her koşulda doğruyu söyleyebilmesinin anahtarı ‘GÜVEN’dir. Çocuk her ne olursa, annesi-babası tarafından zarara uğramayacağını biliyorsa, anne-babasına sonsuz güven duygusu devam ediyorsa o çocuğun yalan söyleme ihtimali oldukça düşüktür! Bu nedenle çocuğa öfke ile cevap vermek yerine güven aşılanmalıdır. ‘’Bana gerçekte ne olduğunu anlatabileceğine inanıyorum.’’ gibi cesaret verici geri bildirimler mutlaka işe yarayacaktır.
3) Kendi Davranışlarını Sorgulayın! Yalan Sırdaşlığı Yapmayın!
Çocuk yalan söylüyorsa, ebeveynlerin kendilerini, kendi davranışlarını sorgulamaları önemlidir. Örneğin, anne-çocuk arasında kalan sırların “Baban sorduğunda sakın bunu yaptığımı söyleme!” gibi cümleler ile çocuğa söylenmesi onu yalana teşvik edebilir. Bu durum karşısında çocuk ‘’ Demek ki bazen yalan söylemek gerekiyor.’’düşüncesiyle yalanı zihninde normalleştirebilir.
4) Baskıcı, Cezacı ya da Mükemmeliyetçi Olmayın! Başkasıyla Asla Kıyaslamayın!
Anne baba olarak mükemmeliyetçi olmaktan, baskıcı ve tehditkâr davranmaktan vazgeçtiğinizde çocuğunuzun da yalan söylemekten vazgeçtiğini göreceksiniz. Onu koşulsuz sevdiğinizi hissettirin ve başkalarıyla kıyaslamayın. Ona olan sevginizin başarı veya başarısızlıklarıyla ilgili olmadığını hissetsin. Olumsuz davranışların sonucunda nasıl cezalar vereceğinizden değil; olumlu davranışların ona neler kazandıracağından bahsedin. Örnek: “Eve geç gelirsen seni döverim.” demek yerine “Eve gelirken fazla oyalanma, çünkü geç kalırsan seni çok merak ederim, aklım sende kalır. Her gün zamanında eve gelmen beni çok mutlu ediyorsun” demek daha iyi bir yöntemdir.
5) İlgili Olun!
Çocuklarınızı ilgisiz bırakmayın. Aileden ilgi göremeyen çocukların yalan söyleme alışkanlıklarında artış olduğu gözlemlenmektedir.
6.Şiddetli Sorgulama Yapmayın!
Herhangi bir yalanını yakaladığınızda saatlerce sorgulamayın. İyi bir dinleyici olun ve ardından bu davranışının size neler hissettirdiğini samimi bir şekilde anlatın. İtiraf ettiği halde şiddetli bir sorguyla muhatap olacağını biliyor olmak, yalanı sürdürme konusunda çocuğu baskı altına alabilir.
7) Şiddet Uygulamayın!
Öfkelenmenize sebep olacak davranışları bağırmak, dövmek ve benzeri şiddet yanlısı tutumlarla değiştirmeye çalışmayın. Şiddet asla çözüm değildir. Fiziksel veya sözlü şiddete maruz kalan çocuklar kendilerini güvence altına almak için hatalarını yalanlarla örtmeye çalışırlar. Oysaki hata yapmak en çok çocuğun hakkıdır.
Her şeye rağmen çocuk yalan söyleme davranışını sürekli hale getiriyor ve bu durum kontrol altına alınamayacak boyuta geliyorsa altında farklı nedenler yatabilir. Bu durumda çocuk psikiyatristlerinden destek almayı ihmal etmeyin!
INSTAGRAM : @muratogretmenn
MURAT TURGUT
2020 Türkiye’nin En Başarılı Genci
2019 Yılın Öğretmeni
